Pomoc społeczna

Prawo korzystania ze świadczeń z pomocy społecznej określa

ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2016 r., poz. 930).

 Funkcje i organizacja pomocy społecznej

Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.  Wspiera rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka.
Zadaniem pomocy społecznej jest także zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań zmierzających do usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej.

 Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

Osoby uprawnione do świadczeń

Zgodnie z art. 5 ustawy o pomocy społecznej  prawo do świadczeń z pomocy społecznej, jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej, przysługuje:

  1. osobom posiadającym obywatelstwo polskie mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
  2. cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:
    1. na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 53 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz.U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1694, z późn. zm.), lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej,
    2. na podstawie zgody na pobyt tolerowany – w formie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego;
  3. mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz.U. Nr 144, poz. 1043, z 2007 r. Nr 120, poz. 818 oraz z 2008 r. Nr 216, poz. 1367), posiadającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:

  • ubóstwa;
  • sieroctwa;
  • bezdomności;
  • bezrobocia;
  • niepełnosprawności;
  • długotrwałej lub ciężkiej choroby;
  • przemoc w rodzinie;
  • potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi;
  • potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
  • bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
  • trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczpospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą;
  • trudności w przystosowaniu się do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
  • alkoholizmu lub narkomanii;
  • zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
  • klęski żywiołowej lub ekologicznej.

Prawo do świadczeń pieniężnych przysługuje osobom i rodzinom, których dochód nie przekracza kryterium dochodowego – przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednej z w/w okoliczności. Kryterium to stanowią kwoty:

  • 634,00 zł – dla osoby samotnie gospodarującej,
  • 514,00 zł – dla każdej osoby w rodzinie.

Zgodnie z art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu,  sumę przychodów z miesiąca w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej pomniejszoną o:

  • miesięczne obciążenia podatkiem dochodowym od osób fizycznych;
  • składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz ubezpieczenie społeczne;
  • kwotę alimentów świadczoną na rzecz innych osób.

Do dochodu ustalonego zgodnie z ust. 3 nie wlicza się:

  • jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego;
  • zasiłku celowego;
  • pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawanej na podstawie przepisów o systemie oświaty;
  • wartości świadczenia w naturze;
  • świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych;
  • dochodu z powierzchni użytków rolnych poniżej 1 ha przeliczeniowego.

Świadczeniami z pomocy społecznej są (zgodnie z art. 36 ustawy o pomocy społecznej):

  1. świadczenia pieniężne:
    1. zasiłek stały,
    2. zasiłek okresowy,
    3. zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy,
    4. zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie,
    5. (uchylona)
    6. pomoc na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki,
    7. świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego dla cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,
    8. wynagrodzenie należne opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznane przez sąd;
  1. świadczenia niepieniężne:
    1. praca socjalna,
    2. bilet kredytowany,
    3. składki na ubezpieczenie zdrowotne,
    4. składki na ubezpieczenia społeczne,
    5. pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie,
    6. sprawienie pogrzebu,
    7. poradnictwo specjalistyczne,
    8. interwencja kryzysowa,
    9. schronienie,
    10. posiłek,
    11. niezbędne ubranie,
    12. usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy,
    13. specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia,
    14. mieszkanie chronione,
    15. pobyt i usługi w domu pomocy społecznej,
    16. (uchylona)
    17. pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie – w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych.
    18. (uchylona)

Osoba lub rodzina ubiegająca się o pomoc winna zgłosić się do ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce jej zamieszkania. Świadczenia udzielane są na wniosek osoby zainteresowanej, jej przedstawiciela ustawowego albo innej osoby, za zgodą osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego. Pomoc społeczna może być udzielana również z urzędu.

Następnie pracownik socjalny przeprowadza rodzinny wywiad środowiskowy w miejscu zamieszkania lub pobytu, w celu ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osoby lub rodziny. Przyznanie lub odmowa świadczenia następuje w formie decyzji administracyjnej. Jedynie udzielenie świadczenia w postaci pracy socjalnej i poradnictwa nie wymaga wydania decyzji administracyjnej. Decyzje wydawane są w formie pisemnej, i od każdej decyzji służy prawo odwołania.